Itinerer podrazumeva posebnu vrstu putokaza, a sam pojam je latinskog porekla, nastao od latinske reči itenerarium, koja u sebi sadrži reč iter, koja u prevodu znači – put. Još za vreme Rimskog carstva, itinereri su se upotrebljavali kao putne karte koje su sadržale glavne puteve i ceste, sa glavnim odrednicama. Takođe, itinereri su sadržali i opise saobraćajnica, prikazana su i naselja sa stanicama i njihova međusobna udaljenost (prikazana u rimskim miljama). Itinerer takođe može da predstavlja vozni red, a u katoličkom sveštenstvu pojam itinerera označava molitvu uoči i za vreme putovanja. Itinerer je u savremenom dobu vezan za turizam i predstavlja osnovni element turističkog putovanja, a podrazumeva maršrutu, odnosno tok putovanja.
Itinereri su za vreme Rimskog carstva upotrebljavani najviše u vojne svrhe, ali i u trgovačke, putničke i poštanske svrhe. U rimskim bibliotekama su kao posebna kategorija, čuvane topografske karte, kao i vojne i drumske karte, a zbog svoje veličine, one nisu bile u opštoj upotrebi. Putnici i vojskovođe su koristili itinerere, koji su predstavljali jednostavniju mapu gradova i opština sa naznačenim razdaljinama. Ovakvi itinereri su se sastojali od 5 – 6 zasebnih listova na kojima su šematski bili prikazani putevi. Takve mape (itinereri) su se mogle kupiti na ulicama i trgovima, poput današnjih turističkih karata.
Prvi itinereri su napravljeni 44. godine pre nove ere, po nalogu Julija Cezara i Marka Antonija. U Rimu su glavni i osnovni itinerer napravila tri grčka geografa – Zenodokus, Teodot i Poliklitus. Oni su ovaj itinerer pravili preko 25 godina, a napravljen je i itinerer od kamena koji je postavljen u blizini Panteona, pomoću koga su se izrađivale kopije itinerera na papiru.
U to vreme postojale četiri grupe itinerera:
- Itinerarija adnotata (itineraria adnotata, lat.) predstavlja prvu grupu itinerera koja se sastojala od spiska imena stanica na javnim putevima i njihove međusobne razdaljine. U posebnu vrstu itinerera ove grupe spada Itinerarijum Gatiatanum (itinerarium gaditanum, lat.). Reč je o četiri srebrna pehara sa natpisima koji su u sebi sadržali podatke o putu između Gadire (u Hispaniji) i Rima. Ovaj itinerer je otkriven u okolini sela Vikarelo (Etrurija), u prvoj deceniji IV veka;
- Itinerarija pikta (itineraria picta, lat.) – na ovim itinererima su pomoću teksta ili crteža prikazana odmorišta, banje, manja ili veća naselja, konačišta sa glavnim putevima i međusobnom razdaljinom;
- Itinerarijum maritijum (itinerarium maritimum, lat.) – ovaj itinerer sadrži podatke o prekomorskim rutama i
- Itinerarijum provincijarum (itinerarium provinciarum, lat.) – ovaj itinerer se odnosi na suvozemne puteve u provincijama Rimskog carstva.
Najpoznatiji itinereri u Rimskom carstvu bili su:
- Pojtigerova tabla (Tabula Peutingeriana, lat.) spada u Itinerarijum piktum i on je vremenom dopunjivan u odnosu na putne mreže i političke prilike u Rimskom carstvu. Ovaj itinerer predstavlja jednostavnu kartu koja je prikazivala sistem saobraćajnica u Rimskom carstvu, uključujući i značajna odmorišta bez preciznijih opisa geografskih odlika. Mapa na ovom itinereru imala je tri izmene: Prva je iz perioda Avgusta, druga je iz perioda dinastije Severa i treća je iz perioda posle IV veka. Današnja verzija ove mape potiče iz 1265. godine, zahvaljujući monahu Kolmaru. Sadrži 11 listova i nalazi se u Nacionalnoj biblioteci u Beču;
- Antoninov itinerer (Itinerarium Antonini, lat.) je nastao u vreme Julija Cezara i predstavlja putnu mapu. Prerađena je u sadašnji oblik u III ili IV veku, od strane nepoznatog autora. Ovaj itinerer sadrži spisak značajnih stanica i njihovih međusobnih razdaljina. Podeljen je u dva dela, od kojih se jedan deo odnosi na suvozemne puteve (Itinerarium provinciarum, lat.), a drugi deo se odnosi na rimske prekomoreske rute (Itinerarium maritimum, lat.);
- Revenatova kosmografija (Ravennatis anonymi cosmographia, lat.) je nastao 700. godine zahvaljujući nepoznatom monahu iz manastira Ravena (Italija). U ovaj itinerer je unet spisak više od 3 500 naselja, gradova, stanica i oko 300 reka, a mora su prikazana sa najpoznatijim ostrvima;
- Itinerarijum Hijerosolimitanum (Itinerarium Hierosolymitanum, lat.) je jedan od najranijih itinerera koji je bio namenjen putovanjima hrišćanskih vernika u Svetu zemlju. Ovaj itinerer je delo nepoznatog autora, a smatra se da potiče iz Bordoa (Francuska);
- Aleksandrijski itinerarijum (Itinerarium Alexandri, lat.) je posvećen rimskom caru Konstacije II i u sebi sadrži opise Aleksandra Velikog i njegove osvajačke pohode. Ovaj itinerer je nastao najverovatnije zahvaljujući Julijusu Valeriju i to 340. godine pre nove ere;
- Egerijin itinerarijum (Itinerarium Egeriae, lat.) spada u jedan od najstarijih zapisa koji se odnose na putovanja hrišćanskih hodočasnika na Istočnom Mediteranu. Napisan je od strane monahinje iz jednog manastira na jugu Francuske koja se zvala Eterija, između 381. i 384. godine.
Itinerer je u savremenom dobu vezan za turizam i predstavlja osnovni element turističkog putovanja, a podrazumeva maršrutu, odnosno tok putovanja. Izbor itinerera predstavlja neposredno planiranje turističkog putovanja. Njime se određuje pravac kretanja, mesta zadržavanja, aktivnosti u toku putovanja i aktivnosti u samom odredišnom mestu. Postavljanje samog itinerera zavisi od vrste turističkog putovanja. Na primer, ukoliko se radi o avionskom putovanju, planiranje itinerera je u manjoj meri u odnosu na autobusko putovanje, koje prati detaljniji itinerer.
