Tiranin

Pojam tiranin potiče još iz antičkog doba, a iako se prvi put pominjao u staroj Grčkoj, koristio se i u antičkom Rimu, kao naziv za osobu koja poseduje – realnu, apsolutnu moć u okvirima  određenog sistema najčešće države, ali i drugog vida organizacije i koji vlada samovoljno i nasilnički. Drugim rečima, tiraninom se smatrao politički ambiciozan aristokrata koji je dolazio do vlasti rušenjem ustavnih uređenja grada, države, odnosno polisa. Pojam “tiranija” je način vladanja nekog lica, usmerena na postizanje lične, apsolutne, premoći.

Kolevka tiranije je Grčka, period VI i VII veka pre nove ere, tačnije oblast Korint, kada su otpočeli češći sukobi između grčkih aristokrata. Korint je, inače, imao izrazito povoljan geografski položaj, tačnije pomorski položaj, sa dve, za ono vreme, dosta tranzitne luke – Lehej, u samom Korintaskom zalivu i Kenhreju, u Saronskom zalivu. Bakhijadi su ostvarivali enormno visoke prihode od lučkih taksi i sličnih nameta i na taj način eksploatisali geografski položaj Korinta. S´obzirom da je to izazvalo opravdan revolt ostalih moćnih korintskih porodica, u odnosu prema Bakhijadima, sukob je rezultirao tiranijom Kipsela, koji je, uzgred, bio polu Bakhijad. Po istorijskim izvorima, Kipsel je počeo sa svojom tiranijskom vladavinom u VII veku pre nove ere, tačnije oko 650. godine pre nove ere. Nema pouzdanih dokaza o razlozima koji su doveli do toga da Kipsel, kao politički autsajder tog vremena, i pored izrazite antipatije prema Bakhijadima osvoji vlast i tako autoritativno vlada.

Atinski istoričar Tukidid pokušao je da pojavu tiranije objasni ekonomskim razlozima. Aristotel je bio mišljenja da su razlozi nastanka tiranije unutrašnje podele koje su postojale u okviru oligarhije. Tu su i teorije koje traže i nalaze razloge za nastanak prvih tiranskih režima u novom tzv. „hoplitskom“ načinu ratovanja odnosno „hoplitskom“ oružju.

Po uzoru na Kipselovu, nastale su i druge dve poznate tiranije koje datiraju još iz VII veka pre nove ere – tiranija Teagena iz Megare i Klistena koji je pripadao Ortagoridima.

Ono što je zajedničko prvim, pomenutim, tiranijama bio je olakšan dotok materijalnih dobara, ali i odgovarajućih subverzivnih shvatanja u područja u kojima su se ove tiranije javile, uslovljen njihovim geografskim položajem.

Generalno, može se reći da tiranija nije bila široko rasprostranjena pojava, bilo je mnogo malih grčkih država koje nikada nisu imale tiranski režim na vlasti – naročito u oblastima sa, ne previše razvijenom ekonomijom i stagnirajućim socijalnim životom (na primer – Tesalija, Beotija i mnoge druge).

U savremenom, političkom, konceptu tiranija je, imajući u vidu suštinu ovog pojma, prevaziđen model, nezavisno od postojanja autoritarnih i represivnih režima. Danas se ovaj pojam češće primenjuje u pežorativnom smislu – za označavanje uopšte neprihvatljivih pojava u demokratskim sistemima, posebno za označavanje režima bez ikakvog političkog legitimiteta, zatim za pojavu iskorišćavanja slabijih od sebe i slično.

Među savremenim tiranima, svakako treba pomenuti belgijskog kralja Leopolda II, koji je vladao krajem XIX i početkom XX veka i kome se pripisuje odgovornost za smrt deset miliona Kongoanaca, surovo eksploatisanih, gotovo u robovskom statusu, zarad gomilanja ličnog bogatstva ovog vladara.


Sponzorisano:

Slične definicije