Mormoni pripadaju religijskoj grupi ljudi koji su vezani za mormonizam, verski pokret, nastao od strane ideologije Džozefa Smita (1805 – 1844), u Njujorku 1820. godine.
Džozef Smit koji je bio osnivač mormonske crkve, rođen je u Vermontu 1805. godine. On je još kao mladić bio zainteresovan za mnoge okultne aktivnosti i radnje, i pojedini su čak tvrdili i to da je još kao tinejdžer bio do te mere čudan, da su ga nazivali i psihopatom.
On je govorio da su ga od svoje rane mladosti posećivali anđeli Moroniji, koji su mu govorili da pored Jevanđelja postoji još jedan sveti tekst, ispisan na zlatnim pločama. On je te zapise navodno pronašao, a u javnost su izašli, odštampani, 1830. godine. Nakon objavljivanja te „nove Biblije“, Džozef Smit je sebe proglasio novim prorokom, u rangu sa prorocima Starog Zaveta. Taj sveti tekst je prihvaćen kao „Knjiga Mormona“ i ona predstavlja temelj ove religije.
Smit je prvobitno osnovao crkvu pod imenom „Hristova Crkva“ (6. aprila 1830. godine), a osam godina kasnije (1838.) je promenio naziv u „Crkva Isusa Hrista Svetaca poslednjih dana“, čije ime i danas nosi. Sve do svoje smrti, 1844. godine, Džozef Smit je skupljao svoje sledbenike, i u to vreme ih je imao oko deset hiljada pristalica njegovog religijskog pokreta. Kasnije je većina sledbenika prešlo na stranu, njegovog naslednika – Brigama Janga (1801 – 1877).
Džozef Smit je, kako se navodi imao između 20 i 80 žena i bio je pristalica poligamije. Poslednjih pet godina svog života je živeo sa 20 žena. Kada su 1844. godine, novinari otkrili njegovu poligamiju, počeli su javno da ga osuđuju i kritikuju. Smit je nakon toga, svojim sledbenicima naredio da unište štampariju i novine, nakon čega su Smit i njegov brat bili uhapšeni i smešteni u zatvor da čekaju presudu. 27. juna iste godine, u zatvor je upalo oko 200 ljudi i u napadu su ubili obojicu, posle čega su Smit i njegov brat, među Mormonima proglašeni za „mučenike vere“. Posle Smitove smrti, Savezni zakon je doneo naređenje da se poligamija obustavi i prekine, i da se počne sprovođenje „nebeskih brakova“. Smitov naslednik, Brigam Jang je takođe praktikovao poligamiju, a navodi se da je imao oko 25 žena i 56 dece. On je organizovao iseljenje mormona, pošto su proterani iz Ilinoisa, u državu Juta (Utah), 1848. godine. U Juti su se mormoni potčinili vlastima, i odustali od daljeg širenja poligamije u svojoj veri. Kao što je rečeno, mormoni su naselili teritoriju Jute, a njihov religiozni centar je bio Salt Lake City, u saveznoj državi Utah, čija polovina stanovništva i danas pripada mormonskoj zajednici.
Teorija verovanja mormona
Mormoni teže verovanju da postoji mnoštvo planeta u Univezumu kojima upravljaju bogovi koji imaju ljudsku prirodu i oblik, a koji su nekada bili ljudi. Na jednoj od mnoštva planeta, jedan bog i jedna od njegovih žena (boginja) su stvorili duhovno dete, kome su dali ime Elohim. Elohim je kasnije rođen od strane smrtnih roditelja na nekoj od planeta i dobio je svoje fizičko telo i ljudski oblik.
Mormoni prihvataju Elohima za nebeskog oca, koji živi na planeti blizu misteriozne zvezde Kolob. Prema mormonskom verovanju, bog Elohim i njegove boginje su stvorili preko milijardu dece. Da bi odlučio šta će sa tolikom decom, Elohim je sazvao Savet, u čijem su sastavu bila i dva njegova sina – Isus i Lucifer. Odlučeno je da se sva deca nasele na Zemlju, gde će dobiti svoja smrtna tela i gde će naučiti da raspoznaju dobro od zla. Lucifer je predložio da postane spasitelj ovog sveta i da od svih njih napravi bogove.
Međutim, Isus se tome protivio i težio da im život bude onakav kako oni odluče. Sazvan Savet je podržao Isusov predlog, na šta je Lucifer pobesneo i doneo odluku da napravi bunu, što mu nije pošlo za rukom, nakon čega je izgubio planiranu bitku. Od tada je Lucifer postao đavo, a njegovi sledbenici demoni, koji su kasnije poslati na Zemlju da budu duhovi bez tela. Oni koji su bili neutralni rodili su se sa crnom bojom kože, a oni koji su bili na strani Isusa rodili su se u mormonskim porodicama na Zemlji. Isus je potom postao bog Zemlje, koga su Jevreji nazivali – Jahvea. Elohim je kasnije sišao sa svojom boginjom na Zemlju i postao Adam, a ona Eva. Jednom prilikom je došao i sa Devicom Marijom stvorio dete putem fizičkog kontakta, u koje je ušao duh Isusa. Kada je „takav“ Isus odrastao, oženio je tri žene sa kojima je izrodio mnoštvo dece. Posle Isusovog raspeća, i nakon što je vaskrsnuo, došao je u Ameriku i tamo propovedao starim Amerikancima, koji su po njegovom verovanju bili ustvari stari Izraelci. Sve u svemu, na osnovu ovog verovanja, mormoni smatraju da su naša tela naseljena od duhovne dece bogova i da ćemo mi kad – tad postati bogovi.
Mormoni veruju da posle života postoje četiri nivoa: – Božansko Kraljevstvo, -Zemaljsko Kraljevstvo, – Telestijalno Kraljevstvo i – Krajnja tama. Prema verovanju mormona, postoje dve vrste spasenja: – Opšte spasenje, koje podrazumeva bezuslovno izbavljanje Isusovim otkupom za Adamov greh i ono obećava besmrtnost svim ljudima i – Individualno spasenje koje pripada centalnom mormonskom učenju i zahteva veru, pokajanje, krštenje i konfirmaciju (crkveno punoletstvo uz prvu pričest). Što se tiče budućeg života, mormoni imaju verovanje da postoje tri carstva nebeska: – Telestijalno carstvo – kome pripadaju bezbožnici, koji su odbili Jevanđelje mormona, koji trpe u paklu, posle kojeg sledi sud, odnosno druga smrt, – Terestijalno crastvo – kome pripadaju hrišćani koji ne prihvataju mormonizam i koji imaju drugu šansu i – Celestijalno nebo – kome pripadaju osobe koje su došle do toga da mogu da naslede svoju planetu i nastane je ljudima, te vladaju njom kao bogovi. Kod mormona postoje dve vrste sveštenika: – Aronitsko (niže sveštenstvo) u koje spadaju muškarci od 12 – 18 godina (sveštenici, učitelji i đakoni) i – Melhisedekovsko (više sveštenstvo), u koje spadaju muškarci iznad 19 godina.
Izjašnjavanje mormona
Mormoni se izjašnjavaju kao hrišćani, iako se njihova ideologija u nekim delovima bitno razlikuje od tradicionalnog hrišćanstva. Za osnovni cilj, mormoni imaju težnju da postanu bogovi. Oni veruju u Bibliju, samo u nekim delovima, a njihova sveta knjiga u čije pisanje najviše veruju je – „Knjiga Mormona“.
Mormoni ne koriste u svojim svetim obredima hleb i vino, već hleb i vodu, jer tvrde da su prvi mormoni bili jako siromašni i nisu imali za vino. Ne praznuju nedeljom, takođe, kao što je to pravilo u hrišćanstvu. Kod njih postoji verovanje da su svi ljudi duhovi – deca božija i da vraćanje Bogu podrazumeva primer Isusa Hrista, a da njihovu crkvu vode živi apostoli. Pridržavaju se izbegavanju svih poroka, u šta se ubrajaju cigarete, alkoholna pića, kao i kafa i čaj, jer smatraju da sve to dovodi do zavisnosti. Veoma su vezani za porodicu i konstantno jačanje familijarnih veza. Posvećuju dosta svog vremena crkvi, a mlađi mormoni čak služe crkvi puno radno vreme na prozelitskim misijama.
Mormoni svoju crkvu smatraju jedinom legitimnom i svoju religijsku ideologiju teže da što jače vežu za zvaničnu istoriju, iako za to nemaju nikakve sigurne dokaze. Oni ne slave Boga kao Sveto Trojstvo (Otac, Sin i Sveti Duh), već kao tri odvojena Boga koja imaju ljudske oblike. Prema njihovom verovanju, kada se uzdignu kao Bogovi, oni dobijaju slobodu da budu sa mnoštvom žena, kao i sa svojim ćerkama ili sestrama, što predstavlja u našoj religiji incest. Brigam Jang je 8. oktobra 1854. godine tvrdio da su deca Adama i Eve međusobno venčavana i da je takvo ponašanje opravdano. Njegov naslednik, Lorenco Snou je imao isto verovanje i tvrdnju, i pričao je da će doći dan kada će on u svojoj crkvi venčavati braću i sestre. I pored takvih tvrdnji, ovo nije primenjivano u mormonskoj verskoj zajednici.
Naziv „mormon“ se po tvrdnji Oksfordskog rečnika, prvi put pojavio 1833. godine u „Daily Herlad“-u, u članku pod nazivom – „Mormoni i antimormoni“. U engleskom jeziku, ovaj izraz se koristi kao pogrdan naziv za sledbenike Džozefa Smita.
Mormonizam se smatra jednim od nejuspešnijih falsifikata biblijskog tradicionalnog hrišćanstva, i vodi se kao sektaška grupacija. Mormoni su danas jedna od najtotalitarnijih sekti, po podacima eksperata Centra novih religioznih učenja (Dialogue Centre International). Spada u grupaciju u kojima se nalazi 12 najpoznatijih kultova – Jehovini svedoci, Belo bratsvo, Bogorodičin centar itd. Mormoni poseduju biblioteku sa preko 1200 ogranaka u 44 zemlje sveta. Mormonska crkva okuplja preko pet miliona članova čitavog sveta i poseduje najveću kolekciju rodoslova. Arhiva sadrži oko 20 milijardi dosijea i ima preko 4 800 rodoslovnih centara širom sveta. Na Balkan i naša područja mormoni su se prvi put pojavili 1899. godine, a prvi zvanični dolazak ove religiozne zajednice je pokrenuo košarkar Krešimir Ćosić, došavši iz Amerike, 1972. godine. On je osnovao verske ogranke u Zagrebu, Beogradu i Zadru.
