Reč “melasa” vodi poreklo od portugalske reči melaço, na latinskom se naziva mel, što u prevodu znači med. Ova reč se u španskom jeziku piše – melaza, a u engleskom jeziku – molasses. Melasa predstavlja gustu tečnost, tamno sive boje i slatkog ukusa. Dobija se tokom prerade šećerne trske ili šećerne repe, na osnovu čega nastaje šećer.
Melasa vodi poreklo sa Kariba, gde je gajenje šećerne repe i šećerne trske bilo najrasprostranjenije, dok nije početkom XX veka počelo da se uvozi u Sjedinjene Američke Države. Danas se melasa proizvodi najviše na područjima Indije, Tajlanda, Brazila i Sjedinjenih Američkih Država, a ima je i na našim područjima.
Da bi se napravila melasa, šećernoj trsci, nakon što je nakupljena, prvo se otklanja lišće. Postoje tri nivoa pravljenja pomenutog sirupa. Prvi sirup se pravi drobljenjem ili gnječenjem šećerne trske, zatim se sok kuva da se koncentriše, stvarajući kristalizaciju šećera. Prvo ključanje soka stvara prvi sirup koji u sebi sadrži najviše šećera. Međutim, nakon drugog ključanja, sirup ima gorčiji ukus. Treće ključanje pomenutog soka stvara tamniju boju sirupa i poznatije je još i kao “Crna melasa”.
Tajna dobrobiti melase je u tome što je sve zdrave odrstanjeno iz belog šećera (u kome samo ostaju ugljeni hidrati), se zadržava upravo u melasi, na osnovu čega se “smeđi šećer” smatra kao zdraviji, jer je u njegovom sastavu više melase. U narodu se upotrebljava u lečenju anemije, u jačanju nervnog sistema, utiče na smanjenje viška kilograma, a usmerena je i ka izlečenju mnogih oboljenja kože (posebno kod bubuljica i mitisera). Najpoznatiji recept u kućnoj radinosti je mešavina soda bikarbone i melase, i preporučuje se kod jačanja organizma, odnosno celokupnog imuniteta kod čoveka. Receptura je sledeća: 1 kafena kašičica crne melase se pomeša sa 1 kafenom kašičicom soda bikarbone i sve zajedno se rastvori u 2 dl obične vode. Ovaj napitak se konzumira jedan put u toku dana, ne više od dve nedelje, nakon čega se pravi kraća pauza (od otprilike 7 dana). Veruje se da ova mešavina i konzumiranje iste, hrani zdrave ćelije organizma, čime jača imuni sistem kod čoveka.
Melasa od šećerne repe se najčešće koristi u prehrambenoj industriji, kao aditiv u stočnoj hrani, kao izvor u proizvodnji kvasca, kao glavni sastojak u proizvodnji limunske kiseline i u proizvodnji alkoholnih pica, dok se melasa od šećerne trske češće koristi u domaćinstvu – u pravljenu tamnog ražanog hleba, kod pravljenja medenjaka (naročito u Americi), u umacima za pečenja i roštilje itd.
Crna melasa
Crna melasa se među narodom sa Kariba i među narodima sa područja gde je najrasprostranjenija, svrstava u prirodno sredstvo za lečenje različitih vrsta oboljenja, posebno za jačanje imuniteta i celokupnog stanja organizma kod čoveka. Crnu melasu mnogi nazivaju i “sirup od melase”, koji podrazumeva proizvod koji nastaje tokom već pomenute obrade šećerne trske ili šećerne repe, prilikom proizvodnje šećera. Crna melasa je poznata i kao dijetetski dodatak, jer za razliku od visoko rafinisanih šećera, sadrži veoma značajne količine vitamin B6, minerale, uključujući i kalijum, magnezijum, gvožđe i magnan. Zbog gorkog ukusa se koristi u proizvodnji etanola, a takođe i kao sastojak stočne hrane i đubriva. Takođe, koristi se i kao dodatak pojedinim robnim markama duvana, među kojima su najpoznatije – The King, Al Fakher Tobacco, Cedars Tobacco, Mazaya, Tangiers, Salloum, Nakhla, Hookafina Blak itd. U Sjedinjenim Američkim Država postoje dve najpoznatije robne marke melase – Grandma’s Molasses i Brer Rabbit Molasses.
Nutritivne vrednosti melase
Sadržaj 100 g melase je sledeći: energetska vrednost (1,213 kJ), ugljeni hidrati (74,73 g), masti (0,1 g), proteini (0 g), vitamin B1 (0,041 mg), vitamin B2 (0,002 mg), vitamin B3 (0,93 mg), vitamin B5 (0,804 mg), vitamin B6 (0,67 mg), kalcijum (205 mg), magnezijum (242 mg), magnan (1,53 mg), cink (0,29 mg), fosfor (31 mg), kalijum (1464 mg) i natrijum (37 mg). Melasa se sastoji od 22 % vode, kao i 75 % ugljenih hidrata, pri čemu ne sadrži protein i masti.
