Kapela je pojam latinskog porekla, nastao od latinske reči cappa, koja u bukvalnom prevodu znači – ogrtač. Kapela podrazumeva građevinski objekat, odnosno manju crkvu koja je priključena većim institucijama u koje spadaju sinagoge, crkve, univerziteti, bolnice, zatvori, palate ili groblja.
Poreklo pojma kapele prati legendu, u kojoj je Sveti Martin kao vojnik prepolovio svoj ogrtač, kako bi jednu njegovu polovinu dao prosjaku, a od druge polovine ogrtača je napravio prekrivač za ramena (tzv. latinski sarra). Bitno je istaći, da je prema legendi taj prosjak bio Isus Hrist, od kojeg je Sveti Martin dobio blagoslov preobraćaja, te je postao biskup.
Taj ogrtač je završio kod franačkih kraljeva i čuvan je kao relikvija. Poseban šator u kome se čuvao ogrtač nazvan je – capella, te otuda je ostalo takvo ime, skoro u svim jezicima sa istom osnovom reči.
Kapela ima mogućnosti funkcionisanja i kao samostalna građevina, ali najčešće funkcioniše u sklopu neke druge institucije. Kapele su bile najpopularnije u period Srednjeg veka, kada su predstavljale deo većih crkvi ili palata. U kapeli se nalaze sporedni oltari koji su posvećeni svetiteljima čije se relikvije čuvaju u crkvi, kod plemićkih porodica, kod esnafa itd.
U periodu renesanse i baroka, kapele su se proširile u obliku manjih hrišćanskih objekata u kojima su se vršile razne vrste ceremonija. Na početku srednjeg veka, kapele su predstavljale delove veće palate ili većih crkava. U romaničkoj arhitekturi, poznate kapele su bile: Santjago de Kompostela iz XII veka i Sveti Sernen u Tuluzi iz 1080. godine, a u gotičkoj arhitekturi poznate kapele bile su – opatija Sen Deni kod Pariza iz 1140. godine i katedrala u Amijenu iz XIII veka. Kapele su raspoređene radijalno, u obliku venca, uglavnom oko polukružne apside, odnosno tzv. deambulatorijum. Venac kapela se uglavnom javlja kao sastavni deo razvijenog tipa apside oltara (chevet, franc.) – uzduž spoljne strane apside se nalazi deambulatorijum, hodnik koji je povezan sa apsidom prolazima, a iz deambulatorijuma se ulazi u kapele.
Kapele se dele na; privatne, polujavne i javne. Javne kapele se obično nalaze u bolnicama i one su namenjene svima koji ih posećuju. Privatne kapele koristi samo jedna osoba ili skupina kao što je na primer – privatna biskupna kapela. Polujavna kapela se povremeno može koristiti, kao što je sa slučajem većeg broja hodočasnika.
Postoje i posebni tipovi kapele, koje su napravljene na dva sprata, i one se uglavnom nalaze u palatama i zamkovima. Među njima je na primer – Sen Šapel u Parizu. U najpoznatije kapele se ubrajaju sledeće:
- Kapela Brancacci iz 1386. godine u Crkvi Santa Maria del Carmine u Firenci,
- Cadet Chapel iz 1963. godine na Akademiji Ratnog vazduhoplovstva SAD (Colorado Springs, SAD),
- Kapela Contarelli, iz 1585. godine u San Luigi dei Francesi u Rimu,
- Duke Chapel, iz 1930. godine na Univerzitetu Duke (Durham, SAD),
- Memorijalna kapela Heinz, iz 1938. godine na Univerzitetu Pittsburgh (Pittsburgh, SAD),
- King’s College Chapel (Cambridge), iz 1446. godine na Univerzitetu Cambridge u Englesoj,
- Lee Chapel iz 1867. godine na Univerzitetu Washington i Lee (Lexington, Virginia),
- Kapela Magi iz 1461. godine u Palazzo Medici Riccardi u Firenci,
- Kapela Medici iz XVI veka u Bazilici San Lorenzo u Firenci,
- Naval Academy Chapel iz 1908. godine u Mornarskoj akademiji SAD (Annapolis, SAD),
- Niccoline Chapel iz 1449. godine u Vatikanskoj palati u Vatikanu,
- Palatinska kapela iz 786. godine u Achenskoj katedrali (Aachen, Nemačka),
- Palatinska kapela iz 1132. godine u Palazzo dei Normanni u Palermu na Siciliji,
- Paulinska kapela iz 1540. Godine u Vatikanskoj palati, u Vatikanu,
- Pettit Memorial Chapel iz 1907. Godine u Belvidere (Illions, SAD),
- Queen’s Chapel iz 1623. godine u Londonu, Engleskam
- Rosslyn Chapel iz 1440. godine u Roslin, Ujedinjeno Kraljevstvo,
- Rothko Chapel iz 1964. godine u Hjustonu, SAD,
- Sainte – Chapelle iz 1246. godine u Ile de la Cite, Pariz,
- Kapela Sassetti iz 1470. godine u Santa Trinita u Firenci,
- Sikstinska kapela iz 1473. godine u Apostolskoj palati u Vatikanu,
- St. George’s Chapel iz 1348. godine u zamku Windsor u Ujedinjenom Kraljevstvu,
- Kapela Sv. Device Orleanske iz XV veka, koja je premeštena na Univerzitet Marquette (Milwaukee, SAD),
- St. Paul’s Chapel iz 1766. godine u Njujorku,
- Chapelle du Saint – Marie du Rosaire iz 1949. godine u Vence, Francuska,
- Theodelindska kapela iz XV veka u Katedrali u Monzi i
- Thorncrown Chapel iz 1980. godine u Eureka Springs, SAD.
Pored ovog osnovnog značenja, kapela uz sebe nosi i sledeća značenja:
- Ime najsjajnije zvezde iz sazvežđa Kočijaš,
- U Lici (Hrvatska) se nalazi planinski venac imena – Kapela,
- U Hrvatskoj se ime jedne opštine naziva – Kapela,
- Izraz „a kapela“ predstavlja muzički izraz koji se koristi za pevanje u horu bez muzičke pratnje.
