Termin „individualan” potiče od latinske reči individualis, sa značenjem: pojedinačni, tj. koji pripada pojedincu, osobeni, samo jednom svojstven, lični i slično.
Individualitet (od individualitas, lat.) je termin koji označava prirodu i osobenitosti pojedinca, posebnost, odnosno, skup osobina po kojima se pojedinac razlikuje od ostalih pojedinaca, pripadnika svoje vrste.
Individualizacija obuhvata proces izdvajanja pojedinca iz nečeg opšteg, postupak kojim neko postaje pojedincem, posmatranje nekoga prema njegovoj osobenosti, ograničavanje na jedinku i slično.
Princip individualizacije u pedagogiji ima za cilj ostvarivanje osnovnog cilja vaspitnog procesa – stvaranje svestrano razvijene ličnosti koja, istovremeno, ima sve društveno prihvatljive osobine savremenog čoveka, ali i očuvane individualne potencijale, odnosno potencijale same ličnosti deteta. Prvi pokušaji uvođenja individualizovane nastave učinjeni su u Americi, dok je u Evropi ovaj princip najpre uveden u nastavi dece sa smetnjama u razvoju. Još je Džon Lok zastupao tezu da „nema dva deteta koja bi se mogla vaspitavati istim metodama“, imajući u vidu da se deca, međusobno, razlikuju prema brojnim činiocima uzrokovanim različitim interesovanjima, životnim stavovima, motivaciji, brzini učenja itd. Tradicionalni principi organizacije nastave podrazumevaju isti odnosno jednak pristup pedagoga svim učenicima kroz obraćanje imaginarnom „srednjem“ učeniku, što apsolutno ne može zadovoljiti potrebe i očekivanja svih učenika, pa čak i onih „srednjih“ (i ova kategorija može biti veoma šarolika.), s’ tim što naročito trpe „jaki“ učenici, prinuđeni na tzv. uprosečavanje. Iz svega iznetog proizašla je potreba za prilagođavanjem nastave odnosno didaktičkih aktivnosti individualnim potrebama i mogućnostima učenika, čime se postiže glavni cilj individualizacije – oslobađanje potencijalnih sposobnosti svakog pojedinog đaka.
Individualizovan pristup učeniku se javlja u obliku diferencijacije samog procesa nastave i individualizovane nastave. Individualizacija je, pri tome, usmerena na brzinu i tempo savladavanja nastavnih sadržaja, obima sadržaja, načina usvajanja sadržaja, primenjenih metoda, izbora zadataka i drugo.
Individualizovani obrazovni pristup zasniva se na individualnim razlikama među pojedincima, koje se usklađuju sa osobenostima koje učenik donosi u školu. Uloga vaspitača – nastavnika je da prepozna i respektuje razlike u sposobnostima, osobinama, interesovanjima, sklonostima, ambiciji, kao i razlike uslovljene porodičnim poreklom i socijalnim okruženjem deteta – učenika, odnosno da te različitosti ne tretira kao nedostatak. Suština diferencijacije nastavnog procesa je u tome što se različitim kategorijama učenika, dakle učenicima različitih sposobnosti, organizuju razni, dodatni, obrazovni sadržaji kroz izbornu, fakultativnu, dopunsku, pripremnu i produžnu nastavu (kroz, između ostalog, tzv. specijalne škole ili specijalna odeljenja koje su modeli tzv. spoljnje diferencijacije). Diferencijacija se, zapravo, odnosi na obim i dubinu nastavnih sadržaja koji se nude učenicima, uz primenu frontalnog, grupnog ili individualnog rada.
Osnovne prednosti uvođenja individualizovanog pristupa u nastavu su sledeće:
- poboljšanje efikasnosti nastavnog procesa u ukupnom smislu;
- povećanje efikasnosti učenja u odnosu na učenika – pojedinca;
- poboljšanje celokupnog razvoja deteta, kroz razvijanje kreativnosti;
- unapređivanje kreativnosti nastavnog osoblja u procesu pripreme i realizacije nastavnih programa i oslobađanje od rutine u pristupu nastavi;
- unapređivanje tolerancije među učenicima kao i osposobljavanje i podsticanje dece da prihvataju međusobne različitosti;
- razvoj socijalnih veština kod dece,
- povećanje motivisanosti učenika, kroz obezbeđivanje kvalitetnih povratnih informacija od strane nastavnog osoblja;
- obezbeđivanje povratnih informacija nastavnom osoblju od strane učenika, neophodnih za dalje planiranje i evaluaciju dotadašnjeg rada i slično.
Individualizovan pristup učeniku, za krajnji cilj ima stvaranje osećaja poštovanja i uspešnosti, što vodi povećanju samopouzdanja, a time i samopoštovanja kod učenika. Samim tim, pozitivan stav i iskustvo vezano za učenje otvara želju za daljim obrazovanjem, sticanjem novih saznanja, što je krajnji i jedan od najdragocenijih ciljeva obrazovanja.
