Hipotermija (temperatura tela ispod normalne temerature, med.), podrazumeva smanjenje telesne temperature ispod 35˚ C, koje je uzrokovano dugim izlaganjima niskim temperaturama okoline, odnosno kada je gubitak telesne temperature veći od njene proizvodnje u telu čoveka.
Hipotermija je najčešće zastupljena u hladnim planinskim područjima, kao i pri ronjenju pri jako niskim temperaturama vode. Takođe, na hipotermiju utiče i fizička otpornost čovečijeg tela, i mesta na kome se on nalazi. Hipotermija spada u hitne slučajeve i reagovanja, jer telo osobe pod hipotermijom gubi toplotu brže nego što je može proizvesti, što dovodi do opasne niske temperature tela. Normalna telesna temeratura tela kod čoveka iznosi oko 37˚ C, dok se pod hipotermijom smatra temperatura ispod 35˚ C. Uslovi koji dovode do hipotermije su najčešće – nošenje odeće koja nije topla u određenim vremenskim uslovima, predug boravak u hladnim područjima, kao i slučajan ili iznenadan pad u hladnu vodu. U simptome hipotermije uključuju se i osećaj gladi, vrtoglavica, mučnina, ubrzano disanje, groznica, ukočenost mišića i opšta slabost čovečijeg organizma.
Podela hipotermije, u medicini se deli na:
- Blagu hipotermiju – temperatura od 36 – 37˚ C spada u normalno stanje organizma, gde se kad – kad može pojaviti blago drhtanje; temperatura od 34 – 36˚ C izaziva osećaj hladnoće, koža postaje naježena, dolazi do nesposobnosti pokretanja ruku i blagog drhtanja ruku, kao i osećaj gubitka osećaja u rukama.
- Umerena hipotermija – temperatura od 34 – 32˚ C – dolazi do intezivnijeg drhtanja tela, nekoordinisanja mišića, otežanih i sporijih pokreta tela i težeg hoda; temperatura od 32 – 30˚ C – dolazi do grčevitog drhtanja tela, teškoće pri govoru i razmišljanju (vrsta početne amnezije), neujednačenih pokreta i gubitka ravnoteže.
- Duboka hipotermija (ispod 30˚ C) – temperatura od 30 – 29˚ C – dolazi do prestanka drhtanja tela, koža postaje otečena i modro plave boje, potpuna nesposobnost hodanja i iracionalno ponašanje; temperatura od 29 – 27˚ C – dolazi do ukočenosti mišića, polusvesnog stanja (nemogućnost primećivanja osoba oko sebe) i usporenijeg pulsa i disanja; temperatura od 27 – 25,5˚ C – dolazi do gubitka svesti, nepravilnog rada srca, a puls je nemerljiv na pipanje; temperatura od 25,5 – 24˚ C – dolazi do prodora tečnosti iz krvnih sudova u plućne mehurove (tzv. plućni edem), prestanka rada srca i disanja, i velika opasnost za smrtni ishod.
Prvi znaci hipotermije se nažalost ne mogu lako uočiti i prepoznati (na primer, nagli ulazak u hladnu vodu izaziva poremećaj disanja i brzi umor). Ako je temperatura vode 0˚ C, osoba tada gubi svest, čak i za 15 minuta, a ako je temperatura vode oko 10˚ C, gubitak svesti nastaje nakon 30 minuta do jednog sata, a ponekad sledi i smrtni ishod (ako se odmah ne odreaguje od strane okoline), za oko 1 – 2 sata. Kada dođe do hioptermije, voma je važno znanje druge osobe da pruži prvu pomoć, kao i mogućnost transporta i urgentnog reagovanja pri pružanju pomoći. U suprotnom može doći do oštećenja nekih funkcija u organizmu osobe koja je pala u hipotermiju (srce, disanje, metabolizam, mozak itd.).
Kada dođe do hipotermije, pre dolaska stručnjaka i prve pomoći, potrebno je uraditi sledeće instrukcije:
- neophodno je nežno, nikako agresivno pristupiti osobi pod hipotermijom, i nikako nema potrebe za masažom promrzlina, kako bi se zgrejala,
- obezbediti osobi toplije mesto gde će se smestiti, bez preteranog kretanja obolele osobe,
- ukloniti joj mokru i hladnu odeću,
- pokriti obolelu osobu ćebetom, kako bi se prirodno i postepeno zagrejala,
- ukoliko je osoba ostala bez disanja, ukazati joj prvu pomoć veštačkim disanjem „usta na usta“,
- obezbediti tople napitke (najbolja solucija je čaj, nikako napitke koji sadrže kofein, kao ni alkoholna pića),
- staviti joj tople obloge (na vrat, grudni koš i prepone), ne bi trebalo stavljati obloge na ruke i stopala i ne koristiti toplu vodu kako bi se osoba zgrejala. Preterana toplota može oštetiti kožu, a može izazvati i nepravilne otkucaje srca, čak i njegov zastoj.
Što se tiče medicinskog lečenja, uključuje se sledeće:
- zagrevanje krvi pomoću stroja za hemodijalizu, koja se koristi za filtriranje krvi kod osoba koje imaju lošu funkciju bubrega i
- topla intravenska infuzija – zagrejana slana voda se ubrizgava u venu, kako bi se krv zagrejala.
Klinička slika površinskih promrzlina obuhvata sledeće znake: površina kože postaje crvena i „na oko“ zapaljena, nakon čega postaje siva i nastavlja da se hladi. Na pritisak se ne vraća normalna boja kože, i na mestu promrzline se gubi osećaj i senzacija, a koža ispod promrzline ostaje meka. Kod kliničke slike dubokih promrzlina, znaci su sledeći: bela boja kože prelazi u „voštanu“, promrzlina je tvrda na dodir, promrzla osoba oseća pečenje, nakon čega dolazi osećaj toplote, a potom obamrlost promrzlog dela, dolazi do pojave otoka, čak i plikova koji se javljaju najčešće za od 1 – 7 dana.
Najčešće žrtve hipotermije, prema statistici stručnjaka, su osobe starije od 75 godina, iz razloga što telo starije osobe slabije održava ravnomernu temperaturu kada je izloženo jakoj hladnoći. U Sjedinjenim Američkim Državama se beleži oko 600 smrtnih slučajeva godišnje, prouzrokovane hipotermijom.