Etnologija je naučna disciplina koja se bavi proucavanjem nastanka, razvoja, organizacije načina života i običaja, odnosno materijalne i duhovne kulture društvenih zajednica, mahom arhaičnih. Osnovni elementi materijalne kulture kojima se bavi etnologija su istraživanje oblika privređivanja (poljoprivreda, voćarstvo, zemljoradnja, stočarstvo, lov, ribolov, građevinarstvo), kao i čovekovih rukotvorina, poput predmeta za odevanje, oružja, oruđa, sredstava za promet odnosno transport i platežnih sredstava u trgovini.
Elementi socijalne kulture kojima se bavi etnologija su, pre svega: izučavanje porodice, raznih društvenih oblika kao sto su tajna drustva, totemska drustva, odnosno socijalne organizacije pojedinih društvenih oblika, običajna pravila, polni zivot i slično.
Duhovna kultura podrazumeva izučavanje običaja vezanih za razne kulturološke oblike. Etnogeografija je deo etnologije čija je uža oblast opis jezika, narodnih obreda, običaja, verovanja.
Početak razvoja etnologije kao posebne naučne discipline, datira od kraja XIX veka, u doba romantizma. Jedna od osnovnih ideja ovog društvenog pravca je bavljenje materijalnom i duhovnom kulturom seoskog življa, sto nije čudo ako se zna za stav romantičara prema urbanom (iskvareno i lažno). Sa druge strane, pravi narodni duh, po shvatanju romantičara, sačuvan je samo u selima, dok su stanovnici urbanih sredina, usled otuđenosti od baze zaboravili na svoje narodne korene. Prvobitni zadatak etnologa bio je istraživanje svega sto je značajno za život i kulturu seoskog stanovništva. To je period kada je francuska buržoaska revolucija izazvala velike otpore i dovela do brojnih razočaranja nametanjem prosvetiteljskih ideja i proglašavanjem vrednosti francuske kulture za univerzalni ideal. Vreme francuske buržoaske revolucije uzima se kao začetak modernog shvatanja pojma nacije i nacionalizma odnosno nacionalnog ujedinjenja. Romantizam je, sa druge strane, ponikao u Nemačkoj, rascepkanoj na preko 30 državica, sa ključnim pitanjem kako ujediniti tolike drzave. Iz tog razloga, romantičari u Nemačkoj, u periodu od kraja XVIII i početka XIX veka su bili pretežno fokusirani na pitanje nacionalnog ujedinjenja.
U procesu utvrđivanja nacionalnih granica, etnologija je odigrala značajnu ulogu, postavljanjem principa: “Na teritoriji na kojoj vaze Naši obicaji, važimo i Mi sami. Van toga, tj. van prostora važenja Nasih običaja, tamo gde važe Njihovi običaji, važe i oni- to je granica“. U Nemačkoj, pre svih, ali i balkanskim i skandinavskim zemljama, proces nacionalnog osvešćenja i formiranja nacionalnih država, iznela je intelektualna elita. Tako je bilo i sa Srbijom u kojoj je ideje etnologije, pod uticajem nemačkih romantičara, uneo Vuk Stefanović Karadžić, kulturni reformator i tvorac savremene srpske azbuke, književnog jezika i pravopisa.
Sakupljajući srpsko kulturno blago po svim njenim krajevima, Vuk je suštinski odredio srpski etnički prostor, iako se, naravno, u tom perodu još uvek ne može govoriti o postojanju profesionalne etnologije, u Srbiji. Već krajem XIX i početkom XX veka, sa pojačanim odlaskom srpske omladine na školovanje u evropske univerzitetske centre, raste interesovanje i za društvene nauke poput sociologije, filozofije, arheologije, etnologije, antropologije i slično. Prvi upravnik Etnografskog muzeja u Beogradu bio je jedan od najeminentnijih etnologa ne samo toga vremena, Sima Trojanović. Prva predavanja na Etnološkom seminaru na Filozofskom fakultetu počela su se odrzavati 1906 godine, a držali su ih Jovan Erdeljanović i Tihomir Đorđević. Ovi etnolozi bavili su se proučavanjem etničkih grupa, narodne religije, pravne etnologije, ali i širokim dijapazonom drugih etnoloških tema.
Srpska etnologija doživljava značajan procvat, posle stvaranja zajedničke drzave, najpre Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a potom Kraljevine Jugoslavije. Ujedinjenje ova tri naroda postavilo je, pred etnolozoge tog vremena novi zadatak – trebalo je istražiti i naučno dokazati da su tri naroda koja su se ujedinila, zapravo tri plemena istog naroda. Na tom stanovištu, između ostalih, bili su geograf svetskog glasa, Jovan Cvijić, kao i Vladimir Dvorniković. Ovaj naučni zamah, međutim, nije dugo trajao. Po okončanju Drugog svetskog rata i ukidanju Kraljevine, vladajući komunistički režim proglasio je etnologiju nacionalističkom i buržoaskom naukom. U tom smislu, etnolozi su se, uglavnom, bavili pitanjima istraživanja seoske kulture, bez etnonacionalističke dimenzije. Najznačajniji etnolozi tog vremena bili su crnogorski naučnik Špiro Kulišić, zatim Petar Vlahović, Mirko Barjaktarović, Milenko Filipović, Nikola Pavković, Dušan Bandić, Srebrica Knežević i Đurđica Petrović.
U poslednjoj deceniji XX veka Odeljenje za etnologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu, menja ime u Odeljenje za etnologiju i antropologiju, što govori o evidentnom smanjivanju interesovanja za ovu naučnu oblast, pod uticajem davnašnjeg stava o etnologiji kao nacionalnoj odnosno nacionalističkoj nauci.
