Avangarda je pojam francuskog porekla, nastao od dve francuske reči: avant, što u prevodu znači – ispred i garde, što znači – čuvati, a sam pojam podrazumeva manju grupu umetnika ili intelektualaca, koji se kreću kroz nove kulturne i političke sfere, čime predvode društvene slojeve. Avangardom se uglavnom označava umetnost koja prednjači svojoj epohi i koja je u najvećem broju slučajeva inovativna i eksperimentalna, te se često ovaj pojam zamenjuje pojmom – “elita”.
Sam pojam avangarde potiče iz klasičnog francuskog vojničkog jezika, a vezivao se za trupe koje su prethodile vojsku i išle ispred nje, dok se danas koristi najviše u sferama umetnosti (slikarstva) i književnosti. O pojmu avangarde, dosta se polemisalo, i to se još uvek radi. Naime, prema mišljenju pojedinaca, termin je počeo da se upotrebljava za slikare koji su u Parizu, 17. maja 1863. godine organizovali “Salon odbačenih”, kao tzv. protiv – izložbu službenoj izložbi akademskog slikarstva Pariza. Drugi se, pak, vode mišljenju, da je ovaj pojam prvi put upotrebila Olinda Rodrigez, u svom eseju – “Umetnik, naučnik, industrijalac” (iz 1825. godine), u kojem ona poziva umetnike da budu avangarda naroda, iz razloga što stoji iza tvrdnje da je umetnost najbrži put za društvene, ekonomske i političke reforme. I mnogi drugi autori su objašnjavali pojam avangarde, među njima i Renato Pođoli 1962. godine u svojoj knjizi “Teorija avangardske umetnosti”, kao i Piter Burger, 1974. godine u svojoj knjizi “Teorija avangarde” i mnogi drugi autori.
Početkom XX veka u slikarstvu Evrope su se počeli pojavljivati posebni oblici slikarskog izražavanja koji nisu smatrani umetnošću, odnosno slikarstvom. Naime, u Francuskoj nastaje kubizam, kasnije i nadrealizam, u Nemačkoj nastaje ekspresionizam i u Rusiji počinje stvaranje futurizma. Umetnost Rusije, početkom XX veka, koja je išla ispred Revolucije je nazvana – Ruska avangardna umetnost.
Takođe, kao što je pomenuto, avangarda je bila prisutna i u književnosti, u skoro svim delovima Evrope, a najviše na teritorijama Francuske, Češke, Italije i Nemačke. Posle II svetskog rata, avangarda naglo slabi, a ponovo se uzdiže krajem XX veka – naročito u proznim delima, pozorišnoj umetnosti i zidnom slikarstvu. Sa književne tačke gledišta, avangarda generalno predstavlja deo tradicije poetskog moderniteta, iako se i tu nailazi na brojne nedoumice, sukobe mišljenja, neslaganja i slično. Kod razvijenih evropskih kultura, avangarda je postala deo moderne izdavačke prakse. Na našim područjima se javlja tzv. “beogradski nadrealizam”, kao jedinstvena srpska avangarda.
U avangardne umetničke pokrete spadaju: apstraktni ekspresionizam, secesija, konceptualna umetnost, konstruktivizam, kubizam, sajber – pank, dadaizam, De Stijl, ekspresionizam, fovizam, futurizam, impresionizam, minimalizam, neoizam, pop – art, post – rok, postminimalizam, primitivizam, progresivni rok, socijalni realizam, suprematizam, nadrealizam, simbolizam i zenitizam.
