Aspiracija je termin latinskog porekla i potiče od latinske reči aspiratio, što znači – usisavanje, sisanje, izgovaranje sa hukom, uvlačenje u sebe, a u širem značenju se prevodi i kao težnja, nastojanje, prohtev, stremljenje, želja za nečim ili čežnja.
Ovaj termin ima najrasprostranjeniju upotrebu u medicinu, naročito u delovima ginekologije i pulmologije.
Aspiracija u ginekologiji
Aspiracija se koristi u proceduri vantelesne oplodnje u okviru koje osnovu predstavlja probadanje šupljina koje nose jajne ćelije i taj metod se naziva – punkcija folikula. Pre toga, mokraćna bešika pacijentkinje mora biti potpuno prazna. Intervencija se vrši pod kontrolom ultrazvuka i obavlja se transvaginalnim putem.
Iglom za punkcije, koja je povezana sa posudama za skupljanje usisanog sadržaja, probada se zid vagine i ulazi se u jajnik. Posle probadanja folikula sledi usisavanje (aspiracija) tečnosti u kojoj su smeštene jajne ćelije. Odmah nakon pomenute procedure, biolog ili embriolog pod mikroskopom pregleda sadržaj iz epruvete i tačno vidi broj i kvalitet jajnih ćelija. Pacijentkinja nakon ove intervencije dobija uputstva za terapiju, koja će primenjivati do dana kada će joj biti izvršen embriotransfer (unošenje embriona u matericu). Aspiracija, kao deo procesa vantelesne oplodnje se može ponekad završiti i neuspehom, a najčešći razlozi za to su:
- kada se u ciklusu ne razviju folikuli sa zrelim jajnim ćelijama,
- kada dođe do prirodne ovulacije,
- kada se posle punkcije ne nađu jajne ćelije i
- kada nije moguće doći do jajnih ćelija zbog žilavog tkiva ili zbog nekih drugih tehničkih problema.
Aspiracija u pulmologiji
Aspiracija u pulmologiji, kao grani medicine, podrazumeva unošenje stranog tela, čestica ili predmeta u disajne puteve, a može se odnositi i na udisanje kiseonika u medicinske svrhe. Do aspiracije stranog tela u organizam se može doći na osnovu velikog broja simptoma. Često su to nepreteći simptomi, ali kad – kad završe i smrtnim ishodom. U ozbiljnijim slučajevima aspiracije, obavezna je pomoć hitne stručne intervencije. Postoje tri kategorije pacijenata koji imaju povećan rizik vezan za pojavu aspiracije, i to su:
- Mlađa deca, posebno ona od 1 – 3 godine starosti, kod kojih su uzroci najrazličitiji, a vezani su uglavnom za hranu koja se lako može „udahnuti“ , manje igračke i slično, što završava, čak i neprimetno u disajnim putevima.
- Odrasle osobe koje imaju neurološke poremećaje, Parkinsonovu bolest, demenciju, kod alkoholisanih stanja, kod osoba pod narkoticima, pacijente sa moždanim udarom itd., kada su im sami refleksi smanjeni.
- Pacijenti kojima se vrše hitne intervencije, kao što su intubacije i stomatološke operacije.
Aspirirano telo se kod osoba najčešće javlja u desnom glavnom bronhu i u donjoj traheji. Ređe se nalazi u gornjim delovima pluća. Strano telo u dušniku se najsigurnije utvrđuje bronhoskopijom (endoskopskom tehnikom kod koje se ulazi specijalnim medicinskim instrumentom u obliku cevi u dušnik), tokom koje se strano telo odmah odstranjuje. Pre toga je potrebno uraditi kompletne biohemijske analize krvi, RTG snimak srca, pluća i vrata i CT grudnog koša (samo ukoliko se ništa ne vidi na rendgen snimku). Vađenje stranog tela se rukama vadi, samo ukoliko je na oko vidljivo. Tada glava treba da bude zabačena unazad, jednom rukom se hvata donja vilica zajedno sa jezikom, povlači se na gore i pažljivo se vadi pomenuto strano telo.
Uzroci aspiracije disajnih puteva su sledeći:
- radoznalost, baloni, igračke, naročito kod male dece (1 – 3 godine),
- gume za žvakanje, manji predmeti, tvrde bombone, semenke, suncokret, kikiriki, udisanje pudera u prahu i sl.,
- polukomatozna stanja, neurološki poremećaji, demencija, narkotici, alkohol i sl.,
- kosti u mesu, naročito riblje kosti, i
- medicinski i stomatološki instrumenti.
