Asketizam je pojam grčkog porekla, nastao od grčke reči askesis, što u prevodu znači – podvig, trening ili vežba, a predstavlja način života koji je sastavljen od odricanja od strasti i telesnih potreba, sa ciljem sticanja vrline duhovnog pročišćenja, odnosno da bi se došlo u stanje bestrašća. Takođe, asketizam ili “askethan – dan – den”, po nekim mišljenjima vodi poreklo iz drevne Indije. Asketizam, kao pojam, u širem smislu značenja predstavlja tzv. filozofiju koja sadrži posulate da se određena osoba dobrovoljno i svesno odriče od materijalnih, telesnih i drugih potreba, zarad viših – pre svega, duhovnih vrednosti. Iz pojma “asketizam” je nastala i reč – asketa, što označava osobu koja je pustinjak ili pokajnik.
Asketizam u filozofiji
Askezu su u filozofiji propagirali Kinici, kao zahtev za što manjim brojem potreba određene osobe. Stoici su, pak, askezu, upražnjavali kao potrebu koja omogućuje pravi život koji je u skladu sa prirodom. Indijska filozofija je askezu shvatala kao sredstvo spoznaje.
Asketizam u budizmu
Za vreme Budine vladavine, asketizam je bio dosta rasprostranjen, naročito u Indiji. Gotama je bio potpuno predan asketizmu, u periodu pre “prosvetljenja”, bio je zaokupljen telesnim samoumrtvljavanjem sa ciljem duhovnog dostignuća. Međutim, pošto nije ispunio svoja očekivanja, prekinuo je sa takvim metodama. Budizam, asketizam objašnjava, ne kroz pomenutu krajnost kao kod Gotame, već se pridržava tzv. “Srednjeg puta”. Budistički monasi žive – samodisciplinovan život, s’ tim što je ekstremni asketizam zabranjen. U monaška pravila, asketima se uključuje: nošenje pohabane odore (s’ tim da poseduju najviše tri odore), prošnja hrane, uzimanje samo jednog obroka u toku dana, odbijanje dodatnih ponuda hrane, život u šumama, pod drvećem i vedrim nebom, život na groblju (zadovoljstvo u takvim uslovima boravka) i spavanje u sedećem, a ne u ležećem položaju. I pored navedenih pravila i vidova ponašanja, monasi su sve to morali da čine uz umerenost i zadovoljstvo, a ne zbog dokazivanja okolini.
Asketizam u hrišćanstvu
Hrišćansko shvatanje asketizma podrazumeva praksu zadobijanja vrlina kroz duhovno i fizičko uzdizanje, u šta se uključuju – post, molitva, bdenje, tihovanje i odricanje. Suština uzdizanja spade u odricnje od prolaznog sveta i svih uživanja, sa ciljem zadobijanja “unutrašnjeg mira u Carstvu Božijem”. Život hrišćanskih asketa je u početku obuhvatao odvajanje od sveta, ostajanje u svojim kućama, boravak u samoći, predavanje molitvi, postu i bdenju. Kroz vreme, ovaj način života asketa je doveo do nastanka monaštva. Osnovna svrha hrišćanskog asketizma je očišćenje od zla, koje je potrebno postići u period života na zemlji.
Pored vidova asketizma u religijama, postoje i svetovni vidovi asketizma, i sreću se, na primer, kod naučnika i umetnika, koji gladuju, da bi što više vremena proveli posvećujući se nauci i umetnosti. Takođe, većina profesionalnih sportista se isto uzdržavaju od raznih vrsta hrane, seksualnih odnosa i sličnog, radi očuvanja svoje mentalne i fizičke spremnosti.
