Aparthejd je pojam afrikanskog porekla, nastao od reči apartheid, što u prevodu znači – odvojenost, izdvojenost, zasebnost, a podrazumeva politiku rasne diskriminacije u koju se uključuje uskraćivanje osnovnih prava većinskog crnačkog stanovništva.
U prenesenom značenju, pod aparthejdom se podrazumeva odvojenost stanovništva prema rasama, generalno. Ovaj sistem je stvoren pod snažnim uticajem rasizma i protestantskog fundamentalizma, a razvijen je posle II svetskog rata, u vreme kada je većina crnog stanovništva bila odvojena i kada im je uskraćena politička i ekonomska jednakost sa belim stanovništvom.
Davne 1652. godine je na Rt Dobre Nade stigao Jan van Ribek iz Holandije sa ciljem da organizuje uzgajanje svežeg povrća i proizvodnju mesa za potrebe holandske posade koja je putovala ili se vraćala sa Istoka.
Tamo je bilo malo doseljenika i oni su opsluživali holandsku istočno – indijsku kompaniju. 1657. godine, kompanija je odlučila da dopusti doseljenicima da se bave poljoprivredom, ne bi li im pomogla, s’ obzirom na to da je većina njih gladovalo. Vremenom su oni pretvoreni u robove, što je označavalo početak aparthejda, koji je trajao sve do 1994. godine…
Na osnovu Zakona o ujedinjenju iz 1910. godine, četiri južnoafričke kolonije su spojene, a to su bile: Rt Dobre Nade, slobodna država Oranje, Transval i Natal, a 1913. godine je donesen Zakon i njime se uskraćuje pravo afričkom stanovništvu da poseduju i naseljavaju 88 % zemlje. Najbolje teritorije su namenjene za naseljavanje evropskog naroda, a stanovništvo crne puti je isterivano sa tih teritorija.
Izraz je bio vrlo često u upotrebi u prošlom veku, u smislu socijalnog sistema, dok se danas ređe koristi. Prva pisana upotreba aparthejda bila je 1929. godine, i tada je imala za cilj da označi rasnu diskriminaciju u Južnoafričkoj Republici sa uskraćivanjem osnovnih prava crnačkom stanovništvu.
Službena politika Južnoafričke Republike je, naime, podelila stanovništvo prema rasi (na tzv. belce, crnce, Indijce i obojene), s’ tim što su samo belci imali puna politička prava.
U toku delovanja aparthejda, doneseni su mnogi Zakoni, kao što su: Zakon o zabrani mešovitih brakova (iz 1949. godine) i Zakona o nemoralu (iz 1950. godine). Zakon o registrovanju stanovništva (iz 1950. godine) doveo je do klasifikacije celog južnoafričkog stanovništva u jednu od četiri grupe na osnovu izgleda, porekla, socijalnog statusa i kulturnog stila na crne, bele, obojene i Indijce.
U periodu od 1960. do 1983. godine, preko tri miliona stanovništva Južnoafričke republike uklonjeni su iz njihovih domova i masovno prisilom preseljavani. Cilj ovh preseljavanja je bio da ograniči stanovništvo crne boje puti na deset određenih teritorija, poznatih kao tzv. bantustani.
Veći broj preseljenog stanovništva izgubilo je svoje državljanstvo u Južnoj Africi. Najveći pritisak na afričko stanovništvo crne boje puti bio je kada su ih na silu odvodili iz domova u zasebne kvartove, i to je predstavljano najveće masovno prisilno preseljavanje u novijoj istoriji.
Posle pobede burske Nacionalističke stranke na izborima (1948. godine), aparthejd je uveden kao službena politika Južnoafričke Republike, čime je stanovništvo bilo podeljeno prema boji kože.
Statistika govori da je svaki obojeni stanovnik Južnoafričke Republike u proseku jednom u godini hapšen i privođen, da je nepismen bio svaki drugi stanovnik, svaki peti stanovnik je bio bez zaposlenja, a svako drugo dete crne boje puti je umiralo do svoje desete godine.
Aparthejd se delio na: sitni i tzv. grand aparthejd. Sitni aparthejd se sastojao od segregacije javnih objekata i društvenih događaja, a grand aparthejd je dirigovao mogućnosti nastanjivanja i zapošljavanja po rasama. XX vek karakteriše aparthejd kao metu čestih osuda u Ujedinjenim nacijama, te dolazi do ekonomskih sankcija i sankcija na oružje protiv Južne Afrike.
Belo stanovništvo su, iako su bili u manjini, sasvim uspešno sprovodili aparthejd do 1980. godine.
Pomenute godine ovaj režim se počeo povremeno ukidati, a dolaskom Nelsona Mendele na vlast, bio je ukinut u potpunosti, 1994. godine.
Nelson Mendela (1918 – 2013) je bio ikona borbe protiv aparthejda koji je vladao Južnom Afrikom punih 46 godina. Bio je jedan od najuticajnijih političkih ličnosti XX veka i prvi crni predsednik Južnoafričke Republike. Kao zatočenik režimskog aparthejda, Nelson Mendela je proveo 27 godina u zatvoru. Dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1993. godine, a ostaće upamćen i kao najveći protivnik NATO bombardovanja Jugoslavije i intervencije u Iraku.
Savremeno doba, termin aparthejda se koristi da bi opisao situacije u kojima pripadnici različitih etničkih grupa žive zajedno na istoj teritoriji, s’ tim što između sebe imaju samo službeni odnos.
